Sztolnie Walimskie

Podziemny kompleks militarny „Rzeczka” to udostępniona do zwiedzania część zespołu podziemnych korytarzy i hal położonych w Górach Sowich. Korytarze powstawały w latach 1943 – 45, jako tajny projekt Niemiec hitlerowskich, które najprawdopodobniej zamierzały umieścić tam część swojej produkcji broni. Według innych źródeł w części z nich miała się znaleźć kwatera Hitlera i dowództwa niemieckich sił zbrojnych. Projekt budowy podziemi nosił nazwę „Oberbauleitung Kriese”.

 

Kompleks „Rzeczka” to 500 m udostępnionych korytarzy z imponującymi halami kryjącymi najgłębsze mroki II wojny światowej: przy budowie kompleksu „Riese” od 1944 roku wykorzystywani byli więźniowie z KL Gross Rosen.

 

Albert Speer, od roku 1942 hitlerowski minister uzbrojenia, wspomina m.in. o bunkrach dla Hitlera w Górach Sowich. 20.06.1944 r. poinformował on Hitlera, że przy rozbudowie kwater głównych pracuje około 28 tys. robotników. Natomiast w piśmie do adiutanta Hitlera ds. Wehrmachtu z 22.09.1944 stwierdza, że na realizację tajnego projektu o kryptonimie „Oberbauleitung Riese” koło Jedliny Zdroju, wydano dotychczas 150 mln RM (5 razy więcej niż na schrony w Kętrzynie i 12 razy więcej niż na schrony w Pullach koło Monachium). W skład projektu „Riese” weszły kompleksy budowli podziemnych i naziemnych: „Rzeczka”, „Jugowice Górne – Jawornik”, „Włodarz”, „Osówka”, „Soboń”, „Sokolec – Gontowa” i „Książ”. Do dziś nie znane jest przeznaczenie obiektów. Istnieją z grubsza dwie wersje. Pierwsza mówi o przeznaczeniu podziemi na tajną kwaterę hitlerowskiego dowództwa. Druga o przeznaczeniu podziemi na tajne laboratoria produkujące nowoczesne technologie zbrojeniowe; wspomina się o rakietach V1 i V2.

 

 

W kompleksie Sztolni Walimskich „Rzeczka” zobaczymy prawie wykończoną wartownię z ekspozycją eksponatów i nielicznych dokumentów dotyczących projektu „Riese” oraz zabezpieczone korytarze i hale podziemi. Imponujące są rozmiary hal. Dla przykładu, tzw. „komora techniczna”, łącząca sztolnie I i II, ma 32 m długości i 6 m wysokości. Udostępnione ciągi podziemne mają 500 m długości. Surowość wydrążonych skał i betonowych zabezpieczeń, duża wilgotność powietrza i typowy dla sztolni chłód wywołują u zwiedzającego przedziwne uczucie niezrozumienia wobec przeznaczenia budowli umieszczonej w głębi gór. Uczucie to potęguje świadomość, że w tym wielkim przedsięwzięciu budowlanym olbrzymi udział mieli więźniowie obozu koncentracyjnego Gross Rosen. Powstanie niedokończonego kompleksu „Riese” związane było w ten sposób z najmroczniejszą kartą historii II wojny światowej – losem milionów ludzi, którzy stracili życie w hitlerowskich obozach koncentracyjnych.

 

 

 

Realizacja projektu „Riese” rozpoczęła się jesienią 1943 roku. Charakterystycznym był dla niej typowy dla wielu działań hitlerowców inwestycyjny rozmach. Tym razem jednak to wielkie przedsięwzięcie nie stało się przedmiotem totalitarnej propagandy, ponieważ projekt był tajny. Generalnym wykonawcą była specjalnie utworzona w tym celu Śląska Wspólnota Przemysłowa S.A. we Wrocławiu (Schlesische Industriegemeinschaft AG), z generalną dyrekcją w Jedlinie Zdroju. Siłę roboczą stanowili zagraniczni robotnicy przymusowi, dla których zorganizowano cztery obozy w miejscowościach: Walim, Kolce, Głuszyca i Głuszyca Górna. Władze hitlerowskie nie były jednak zadowolone z postępów w pracach i od kwietnia 1944 roku nadzór nad projektem przejęła Organizacja Todt, powołana w 1938 roku dla celów budownictwa militarnego przez późniejszego ministra przemysłu zbrojeniowego III Rzeszy, Fritza Todta.

 

 

Do prac nad „Riese” włączeni zostali więźniowie obozu koncentracyjnego Gross Rosen. Podziemny kompleks militarny „Rzeczka” do zwiedzania udostępniono w 1995 roku, dzięki staraniom Gminy Walim. Od 2001 roku obiektem zarządza Muzeum Sztolni Walimskich.

 

 

 

 

 

Sztolnie Walimskie: http://www.sztolnie.pl